Alkolü Kontrollü İçmek mi? Tamamen Bırakmak mı?

Alkol bağımlılığı tedavisinde, alkolü bırakmak isteyen kişilerin, tedavi sürecinde alkolü tamamen bırakmayı savunan bir danışman (profesyonel) tarafından tedavi edilmesi, belirlenen hedeflere ulaşma olasılığını arttırmaktadır. Yapılan çalışmalar bağımlılık tedavisinde bir profesyonel denetiminde bile kontrollü alkol tüketmenin pek mümkün olamadığını ortaya koymuştur.

Alkol bağımlılığı tedavisinde, diğer bağımlılık türlerinde olduğu gibi farklı bakış açıları ve tedavi yaklaşımları söz konusudur. Bazı uzmanlar tedavide alkolün tamamen bırakılması gerektiğini savunurken, diğer uzmanlar ise alkolü kontrollü tüketmenin öğrenilebileceğini savunmaktadırlar.

Yapılmış eski çalışmalar bağımlılık tedavisi gören kişi ile tedavi desteği sunan profesyonelin aynı görüşte ve ortak hedeflere sahip olmasının tedavi başarısı için en önemli etkenlerden biri olduğunu göstermiştir.

İsveç Göteborg Üniversitesi Psikoloji Bölümü Alkol Araştırma Projesi kapsamında uzun süreli bir çalışma gerçekleştirildi ve sonuçlarını In Alcoholism: Clinical and Experimental Research dergisinin Nisan-2016 sayısında yayınlandı. Yapılan çalışmaya göre alkol bağımlılığı tedavisi gören 201 yetişkin hastanın 2,5 yıllık izlem sonuçları göstermiştir ki,

– Alkol bağımlılığında hasta ve tedavi desteği sunan profesyonelin aynı görüşte olmasının da tedavi başarısında tek başına belirleyici olmadığını,
– Alkol kullanmayı tamamen bırakan hastaların, kontrol atına almaya çalışanlardan daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur.
– Bakım hizmeti sunan profesyonel ile birlikte alkolü tamamen bırakma anlaşmasına varılan hastaların % 90’ı takipte ayık bulunmuş,
– Bakım hizmeti sunan profesyonel ile birlikte kontrollü içme anlaşmasına varılan hastaların % 50’si takip sırasında kendi içlerini kontrol altına almayı başarmıştı.

Çalışma ekibinden Doçent Kristina Berglund’a göre de “alkol bağımlılığında profesyonel destek sunanla hastanın ortak hedef ve yöntemlerinin olmasının iyi tedavi sonuçlarını elde etmede en önemli faktör olduğuna inanmak kolaydır, ancak o kadar basit değildir.” Sonuç olarak çalışmalar alkol bağımlılığında alkolü kontrollü kullanmayı öğrenmenin, tamamen bırakmaktan daha zor olduğunu gösteriyor.

Kaynak: More difficult to achieve controlled drinking than to give up alcohol entirely (In Alcoholism: Clinical and Experimental ResearchVolume 40, Issue 4, pages 874–879, April 2016). http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26972058)

Uzman Psikolog Kinyas Tekin

Aşkta Reddedilme ve Bağımlılıkta Yoksunluk

Romantik aşk evrensel veya evrensele yakın bir fenomendir. Romantik ilişkiler (aşk) sonrası terkedilme birçok insanda şiddetli sıkıntıya neden olan yaygın bir olgudur. Kayıp hissi gibi olumsuz bir etki yaratmaktadır. Araştırmalar terk edilme sonrası en sık depresyonun tetiklendiğini, aşırı durumlarda intihar ya da cinayetlere sebep olduğunu göstermektedir.

Birçok uzman romantik aşkı bir bağımlılık olarak görür. Sevginin tercih edilen bir bireye, ruh hali değişimlerine, özlemlerine, saplantılarına, takıntılarına, zorlanmalara, gerçekliğin bozulmasına, duygusal bağımlılığa, kişilik değişikliklerine, risk alma ve kaybetme gibi bağımlılık özellikleri gösterdikleri ileri sürülmektedir. Ayrıca kaybedilen sevginin geri döndüğünde yapıcı ve olumlu etki yaratması, romantik ilişkide terkedildiğinde ise yıkıcı ve olumsuz etki gözlemlenmiştir. Araştırmacılar romantik sevginin ve kokain bağımlılığının beynin aynı bölgelerini aktive ettiğini ileri sürmüştür.

Yapılan araştırmalar, beynin aşık olduğunda her aşamada farklı aktiviteleri olduğu ortaya koydu. Rutgers Üniversitesi’nden Helen Fisher’ın yaptığı araştırmada özllike bağımlılıkta etkili olan beynin dopaminin salgıladığı önemli yerlerden VTA (ventral tegmental alan) bölgesi incelendi. Buna göre yeni aşık olan kişilerin beyninin bu bölgesinde uyuşturucu bağımlılarıyla benzer hareketleri olduğu gözlemlendi.

Araştırmada, aşk ilişkisi yaşadığı kişiden ayrıldıktan kısa bir süre sonra sevdiği kişilerin fotoğrafı ile tanıdıkları nötr başka birinin fotoğrafı deneklere gösteriliyor. Bu aşamalar beyin görüntüleme fMRI ile kayıt ediliyor ve sonuçların farklı olduğu tespit ediliyor. Bu kişilerin aşık olduğu insanın fotoğrafını gördüğünde VTA’sında gözlemlenen hareketlerle, bir bağımlının uyuşturucu ihtiyacı sırasındaki aktivitelerin aynı olduğu ve bu beynin ‘ödüllendirme sistemi’nden kaynaklandığı ifade edildi.

Duygusal ilişki sonrası terkedilen kişilerin, uyku problemleri, psikolojik acı, ağlama, titreme, iştahta azalma, kızgınlık ve öfke, sosyal ilişkilerde azalma ve depresif belirtiler gözlenmiştir. Dikkat edileceği üzere bu belirtiler bağımlılık sonrası yaşanan “yoksunluk” belirtilerine çok benzemektedir. Benzer şekilde terk edilme ve bağımlılığa bağlı yoksunluk belirtileri de beyinin aynı bölgeleri tarafından yönetilmektedir.

Sonuç olarak, beyin görüntüleme çalışmaları, insanlarda romantik sevginin tutkunun belirli bir duygu olmaktan ziyade hedef odaklı bir motivasyon hali olduğunu ortaya koymaktadır. Çalışma sonuçları romantik bir ilişkide reddedilme ve kokain kullanma isteğinin ortak birçok nöral korelasyona sahip olduğunu göstermektedir. Sonuçlar romantik ilişkide terk edilmenin bağımlılığın özel bir biçimi olduğu hipotezi ile tutarlıdır. Aşkta terkedilmenin, hayatta kalmak için kritik olan subkortikal ödül kazanma / kaybetme sistemini içerdiği perspektifi, romantik reddedilme ile ilişkili duygu ve davranışların neden kontrol edilmesinin zor olduğunu ve intihar, cinayet ve depresyon gibi klinik sorunlara yol açtığını açıklamaktadır.

Bağımlılık Terapisi Nedir?

Bağımlılık terapisinde temel hedef kişinin bağımlılık yapıcı maddelerden ve davranışlardan kaçınmasını ve bağımlılığından dolayı yaşadığı fiziksel ve sosyal zararlardan kurtulmasını sağlamaktır.

Bağımlılık terapisi kişinin problemi ve problemine ilişkin düşünce hatalarının farkına varması ile başlar. Daha sonra kişinin problem geliştirdiği madde veya davranıştan yoksun kalmasını başarması ve yaşamı boyunca bunu sürdürmesi için psikososyal destek almasına teşvik edilir.

Bağımlılık terapisti genel olarak neler yapar;
• Kişinin bağımlılığını tanımasına yardımcı olma
• Bağımlılıktan kurtulma yöntemlerini öğretme
• Kişiyi motive ve teşvik etme • Kişinin madde kullanımını tahlil yaparak izleme ve nükslerini takip etme
• Kişi madde kullanmayı sürdürüyorsa zarar azaltmayı öğretme
• Medikal tedavilerini düzenli sürdürmesini sağlamak
• Aile ile koordine çalışarak sağlıklı destek verilmesini sağlamak
• Kendi kendine yardım gruplarına katılmasına teşvik etme
• Riskli davranışlarını fark etmesini ve önlem almasını sağlama
• Destek ağı kurup kişinin destek almasını sağlamak

Bağımlılık terapisti ile hasta arasında işbirliği ve ortaklık (therapeutic alliance) önemlidir. Bunun için terapist danışanın hayatı hakkında detaylı bilgi sahibi olmalı. Terapist kendi alanında uzman olduğunu bilmeli fakat danışan da kendi hayatı konusunda uzman olduğunu unutmamalıdır. Dolayısıyla hayatı konusunda karar vermesi gereken danışan olmalıdır. Danışanın bağımlılık ile mücadele ettiği bu süreçte terapist ile işbirliği içinde olduğunu bildirmelidir.

Bağımlılık kronik ve nükslerle giden bir hastalık olduğu için, terapist ve danışan arasındaki bu ortaklık bazen daha sık bazen ise uzun aralıklar görüşmeyi gerektirebilir. Bu planlama yine terapist ve danışan arasında yapılmalıdır.

Moodist Psikiyatri ve Nöroloji Hastanesinde bağımlılık terapisi; danışan, tedavi ekibi ve aile işbirliği ile sürdürülmektedir. Danışan ile kişisel iyileşme programı kapsamında tedavi yolculuğuna çıkılmakta ve her durakta danışanın yeni bilgi ve beceriler kazanması sağlanmaktadır. Yolculuk sonunda kişi hastalığını tanıma ve bağımlılığın hayatına kattığı olumsuzlukları çözme becerileri geliştirme ve daha da önemlisi tekrar madde kullanmamayı öğrenmektedir.

Bağımlılık tedavisinde aileyi önemli bir bileşen olarak düşünüyoruz. Terapist eşliğinde ailelerin katıldığı grup oturumları ile hastalığı öğrenme, etkileşimsel ve bilimsel başetme yöntemleri geliştirmelerini sağlıyoruz.

Bağımlılık düzelebilen bir hastalıktır…

Beyin Ne Kadar Kumar Bağımlısı?

Geçmişte psikiyatri topluluğu patolojik kumar oynamayı bağımlılıktan ziyade bir zorlantı (kompulsiyon) daha sonra ise dürtü kontrol bozukluğu olarak değerlendirmiştir. Günümüzde ise bağımlılık olarak kabul edildiği için yaklaşım biçimi ve tedavi seçenekleri değişmiştir.

Günümüzde kumar oynamak her zamankinden daha kabul edilebilir ve erişilebilir olduğu için daha etkin tedaviler gereklidir. Amerika’da birçok eyalette kumar yasallaşmış durumda ve her beş kişiden biri hayatlarında en az bir kez kumar oynadıklarını belirtilmektedir.

Yapılan anketler ABD’de yaklaşık 2 milyon kumar bağımlısının olduğunu ve 20 milyon kişinin de kumar yüzünden iş ve sosyal hayatlarının etkilendiğini gösteriyor. Kumarın ev ya da gazino dışında internet ve cep telefonundan oynanabilmesi de yaygınlığını önemli oranda etkilemektedir.

Moodist Bağımlılık Merkezi Medikal Direktörü Prof. Dr. Kültegin Ögel, kumar bağımlılığının da aynı uyuşturucu bağımlılığında olduğu gibi beynin bellek, hareket, zevk ve motivasyon gibi birçok aktiviteyi birbirine bağlayan ödül merkezinin etkili olduğunu belirtiyor.

Benzer şekilde kumar problemi olanlarla uyuşturucu bağımlılarının, dürtüsellik ve ödül arayışı için aynı genetik yatkınlıkları paylaştıklarını gösteriyor. Bu nedenle tıpkı madde bağımlılarının yükselmek için daha güçlü maddeye ihtiyacı duyması gibi kumar bağımlılarının da daha riskli girişimlerde bulunduklarını belirtmektedir. Aynı şekilde madde bağımlısı ve kumarbaz arzulanan kimyasal maddeden ve heyecandan ayrıldıklarında benzer çekilme/yoksunluk belirtileri yaşarlar. Sinir bilimciler beyindeki kan akışı ve elektriksel aktiviteler üzerine yaptıkları çalışmalardan uyuşturucu ve kumar oynamanın aynı beyin devrelerinin çoğunu benzer şekilde değiştirdiklerini ortaya koymuştur.

Moodist Bağımlılık Merkezi Uzman Psikoloğu Kinyas Tekin, kumar bağımlılığı tedavisinde dürtü bozukluklarındaki tedavi stratejilerinden farklı olarak, kişinin kumarla ilgili düşünce hataları ve davranışlarla nasıl baş edeceğini öğreten bilişsel davranışçı terapilerin daha etkili olacağını belirtiyor. Kumar bağımlılarının çoğu ilk etapta tedavi olmak istememektedir bu nedenle motivasyonel ve farkındalık yönelimli yaklaşımlarında yararlı olacağını, tedavi sürecine aileyi de dahil etmenin kişinin tekrar kumara dönmesini önleme açısından önemli olacağını belirtiyor.