Bir bireyin sağlıklı, karşılıklı tatmin edici bir ilişki kurma yeteneğini etkileyen duygusal ve davranışsal bir durumdur. Bağımlılık genellikle kişiyi taraflı, duygusal olarak istismar ve tahrip edici ilişkiler kurup sürdürmek zorunda bırakan hastalıktır. Bağımlı bireylerin bulunduğu ailelerde kişilerarası ilişkilerde bu davranışların sergilenmesi diğer aile üyeleri tarafından maruz kalma, izleyip taklit etme sonucu öğrenilmektedir.
Eş bağımlılık genellikle alkol, uyuşturucu veya davranışsal bağımlılığına maruz kalmış bir kişinin eşi, ebeveyni, kardeşi, arkadaşı veya iş arkadaşını etkileyebilir. Ailede bağımlı bir bireyin varlığı, fiziksel, duygusal veya cinsel istismarın varlığı, kronik zihinsel veya fiziksel rahatsızlıktan muzdarip bir aile bireyinin varlığı eş bağımlılığın gelişme riskini arttırmaktadır.
Bu tür aileler sorunların var olduğunu kabul etmemektedir. Onlar hakkında konuşmazlar ya da onlarla yüz yüze gelmezler. Sonuç olarak, aile üyeleri duyguları bastırmayı ve kendi ihtiyaçlarını göz ardı etmeyi öğrenirler. Zor duyguların inkâr edilmesine, yok sayılmasına veya kaçınılmasına yardımcı olan davranışlar geliştirirler.
Dikkat ve enerji, hasta veya bağımlısı olan aile bireyine odaklanır. Eş-bağımlı kişi, genellikle hasta olan bu bireyin bakımını yapmak için kendi ihtiyaçlarını feda eder. Bu kişiler, başkalarının bakım, sağlık, refah ve güvenlik gibi ihtiyaçlarını yerine getirirken, kendi ihtiyaçları, arzuları ve benlik duygusu ile temasını kaybedebilirler.
Eş bağımlı bireyler için başkalarının ihtiyaçlarını karşılamak zamanla zorunluluk haline gelir. Kişi kendini zorluk çeken birine bakmaya çalışırken bulabilir, bir eş alkolik eşine alkol bulmak için çabalarken bulabilir, bir anne çocuğunun madde kullanması için mazeretler bulabilir, bir baba oğlunun işlediği suçu örtbas etmek için kendine zarar verebilir. Bu sağlıklı olmayan ilişkide kişi kendini “hayırsever” olarak değerlendirebilir. Zamanla tekrarlanan bu ilişki örüntüsü bağımlı kişi ile kurban arasında farklı bir bağımlılığa dönüşüyor. Bu bağımlılık arttıkça sürdürülen ilişki iki tarafta da ödül ve tatmin hissi yaratır.
Eş Bağımlı Kişilerin Özellikleri
• Başkalarının ihtiyaçları için aşırı abartılı sorumluluk duygusu
• Sevgi ve merhametle başkalarını kurtarma eğilimi
• İnsanlar çabalarını kabul etmez ya da görmediklerinde incinme eğilimi
• İlişkinin bitememesi veya sürmesi için sağlıksız bir bağlılık ve kontrolcülük
• Onaylanmaya karşı aşırı ihtiyaç duyma
• Başkalarını kontrol altına almak için zorlayıcı bir ihtiyaç
• Kendine ve / veya başkalarına güven eksikliği
• Terk edilme ya da yalnız olma korkusu
• Duyguları tanımada zorluk
• Yakınlık / sınırlarla ilgili sorunlar
Eş Bağımlılık Nasıl Tedavi Edilir?
Eş bağımlılık genellikle bir kişinin çocukluğundan kök saldığı için, tedavi genellikle erken çocukluk sorununun araştırılmasını ve bunların mevcut tahrip edici davranış kalıplarıyla olan ilişkisini içerir. Bireysel veya deneyim grupları ile kişinin kendisine zarar veren bu davranış kalıplarını fark etmesi sağlanır. Tedavi aynı zamanda çocukluk döneminde yaşantılanan duygulara ve aile dinamiklerini yeniden yapılandırma üzerine odaklanmaktadır.
Sağlıksız davranışları değiştirmek için eş bağımlı, bağımlı ve diğer aile üyeleri birlikte hareket etmelidir. Bu süreçte istismara devam edilen davranışlar tanınmalı ve durdurulmalıdır. Eş bağımlı birey ihtiyaçlarını tanımalı ve bunları kabullenmelidir. Hayır demeyi öğrenmek, kendine güvenmek, sevgi dolu olmak, özgür olmak ve huzur bulmak iyileşme adımları olacaktır. Bu süreçte profesyonel destek alınmalıdır.